زعفران ممتاز قائنات

سابقهٔ کاشت زعفران در ایران (به خصوص زعفران قائنات) به بیش از ۳۰۰۰ سال پیش بازمی‌گردد. این گیاه رنگی و گران‌بهای چندین ساله، بدون ساقه‌است و پیاز دارد و چون درخاک کویر به عمل می‌آید، به طلای سرخ و یا طلای کویر شهرت یافته‌است. برای به دست آوردن یک کیلوگرم زعفران خشک به ۱۱۰/۰۰۰ تا ۱۷۰/۰۰۰ گل زعفران نیاز است. همچنین یک کارگر باید ۴۰ ساعت کار کند تا ۱۵۰/۰۰۰ گل را بچیند. زعفران به علت طعم و رنگ و عطر عالی، کاربردهای فراوانی در تولید فراورده‌های غذایی، دارویی و شیمیایی دارد و با توجه به محدودیت کشت و تولید، از فراورده‌های گران‌قیمت به شمار می‌رود. ایران با متوسط تولید ۹۰ تا ۹۳ درصد از مجموع تولید جهانی زعفران (بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ تن در سال) در این زمینه مقام اول را داراست. اسپانیا با تولید متوسط ۲۵ تن، مقام دوم و کشورهای هندوستان، جزایر اسپرون روسیه، سنگاپور، مالزی، ژاپن، تایوان، چین، فرانسه، ایتالیا، آلمان، استرالیا و یونان با تولید متوسط ۲۵تن، مجموعاً مقام سوم را به خود اختصاص می‌دهند. مرکز اصلی پرورش این گیاه، مناطق کویری و کم آب جنوب خراسان است و سابقهٔ زعفرانکاری در این منطقه، به ۷۰۰سال پیش بازمی‌گردد. زعفران از محدود گیاهانی است که در شرایط سخت زیستی پرورش می‌یابند. با توجه به آن که جایگاه تاریخی زعفران در ایران بوده و منشا آن نیز ایران است، این گیاه یکی از جذابیت‌های ویژهٔ ایران به شمار می‌آید. زَعفِران گیاهی دارویی و صنعتی است. به بخش کلاله و یا قرمزی گل زعفران سرریشه می‌گویند. این بخش در ابتدای برداشت به رنگ قرمز روشن است ولی به مرور رنگ آن به تیرگی می‌گراید. تازهٔ آن از عطر خوش طعمی برخوردار است و به غذاها طعم و لذت خاصی می‌دهد. برای کشاورزان در خراسان، زعفران (طلای سرخ) درآمد اصلی است. این گیاه تنها دوبار در سال - اول آبان‌ماه (قبل از محصول‌دهی) و اوایل آذرماه (در پایان محصول‌دهی) - به آب نیاز دارد و تا بهار، آب باران و برف برای آن کافی است. کاشت، داشت و برداشت آن فرصت‌های فراوان شغلی به وجود می‌آورد، حمل و نقل آن گران تمام نمی‌شود و توان ارزآوری دارد. از آماری که به گونه‌ای نه چندان دقیق دربارهٔ زعفران و زعفران‌کاران ایران منتشر می‌شود، چنین برمی‌آید که بیشتر از صدهزار خانوار، به ویژه در شهرستان های تربت حیدریه، تایباد (طیبات)، باخرز و گناباد در استان خراسان رضوی و شهرستان های قائن، بجستان، فردوس، سرایان و بیرجند در استان خراسان جنوبی و شهرستان‌های اقلید و استهبان در استان فارس از این محصول روزگار می‌گذرانند. از حدود ۲۳۰ تن زعفرانی که هرسال در جهان تولید می‌شود، بیش از ۱۷۰ تن آن در خراسان به دست می‌آید. گذشته از سایر مناطق ایران بقیه عمدتاً در اسپانیا، یونان، مراکش، هند و افغانستان تولید می‌شود.استان خراسان رضوی با تولید حدود ۱۷۰ تن زعفران و سهم ۷۵٫۵ درصدی از تولید این محصول، مقام اول را در کشور داراست.
ایرانیان ضمن صدور زعفران به بسیاری از نقاط جهان باستان، خواص آن را به یونانی‌ها، رومی‌ها، چینی­ها و اقوام سامی از جمله عرب‌ها معرفی کردند و شیوه زراعت آن را در سده‌های اول تا چهارم هجری به امت‌های اسلامی اطراف مدیترانه آموختند. به این ترتیب که نخستین زعفرانکاری به وسیله ایرانیان تبعید شده توسط معاویه در نواحی شام دایر شد، سپس کاشت زعفران در شمال آفریقا و اندلس(اسپانیای اسلامی) و صقلیه (سیسیل) رواج یافت و اقوام ایرانی همچون رستمیان و بنوطبری در انتقال فرهنگ زعفرانکاری مؤثر بودند. مستندات تاریخی بیانگر این واقعیت است که ایرانیان از روزگاران کهن به زر و زعفران علاقه و توجهی زیاد داشته‌اند، به طوری‌که در جشن‌ها و سرورها و مجالس بزم و نشاط مانند عروسی‌ها و اعیاد، یا استقبال از بزرگان و زائران زر و زعفران نثار قدم‌ها می‌کردند. در برپایی با شکوه‌تر این گونه آئین‌ها، ضمن آذین‌بندی و آینه‌بندان، سکه‌های زرین و سیمین را به همراه زعفران و گل و نقل بر سر عروس و داماد یا شخصیت‌های مورد نظر و گاهی همه حاضران در این گونه مراسم می‌ریختند. در برخی از مراسم زعفران را به تنهایی یا همراه با مشک و عنبر و عود دود می‌کردند و گلاب می‌پاشیدند.در عصر هخامنشیان نیز زعفران برای تزئین گرده‌های نان و معطر کردن خوراک‌ها به کار می‌رفته‌است. در دوره پارت‌ها زعفران ایران به یونان و روم فرستاده می‌شد، بعداً چین هم از مشتریان زعفران ایران شد. در عصر ساسانیان کاشت زعفران در قم نیز رایج شد و مرغوبیت محصول آنها شهرت یافت. در همان روزگار زعفران در پرداخت کاغذهای گران‌قیمت کاربرد پیدا کرد، اما پیشتر از آن محلول زعفران به عنوان مرکب تحریر استفاده می‌شد و تا قرن‌ها بعد در ترکیب مرکب‌های تحریر مرغوب به کار می‌رفته‌است
خواص زعفران
این ‘گیاه جهت درمان اسهال خونی ، تب ، یرقان ، بزرگ شدن طحال ، عفونتهای ادراری،پایین آورنده قند خون و گاهی جهت درمان ناراحتیهای پوستی استفاده می شود . زعفران مقوی ، مفرح ، محرک اعصاب ، نشاط آور و مفید برای دستگاه تنفسی است . پژوهشگران استرالیایی در مطالعات خود دریافتند که زعفران دارای یکی از فاکتورهای کلیدی در پیشگیری از کاهش قدرت بینایی و نابینایی است. این مطالعات که در یکی از مراکز چشم پزشکی و تحقیقات بینایی استرالیا انجام شد، نشان داد که گیاه زعفران اثرات قابل ملاحظه ای بر روی ژن هایی دارد که عملکرد سلول های بینایی را تنظیم می کنند. در طب گیاهی چینی کلاله زعفران جهت درمان گرفتگی سینه ، تحریک عادت ماهیانه و برطرف کردن دردهای شکمی مورد استفاده قرار می گیرد. زعفران به علت دارا بودن مواد تلخ موجبات سهولت هضم غذا را فراهم می سازد و از طرف دیگر به علت داشتن اسانس اثر محرک اعصاب دارد .از نظر درمانی دارای اثر مسکن روی اعصاب سطحی بدن است
زعفران که در بسیاری از غذاهای مدیترانه ای استفاده می شود از نابینا شدن در سنین بالا پیشگیری می کند.دانشمندان به افراد مورد آزمایش کپسول هایی هایی حاوی ادویه زعفران دادند و بعد از یک ماه بهبود چشمگیری در بینایی آنها پیدا شد. به گفته ی این دانشمندان زعفران می تواند به عنوان روشی برای پیشگیری از نابینایی در افراد سالمند به کار رفته و مصرف آن هم چنین می تواند به عنوان یک عینک آفتابی طبیعی عمل کرده که چشمها را از آسیبهای نور آفتاب حفظ می کند.چای زعفران برای درمان بسیاری از بیماری ها مانند خشکی پوست ، گاز معده ،آسم، سرفه،حمله عصبی، سوزش سردل، بی خوابی و انزال زود رس مفید می باشد . همچنین از دیگر فواید زعفران این است که موجب رشد موهای پشت سر به صورت موضعی خواهد شد .
زعفران می تواند موجب القای آنزیم های سلولی مختلف و آپوپتوزیس شده و از سنتز اسید های نوکلئیک جلوگیری کرده و به عنوان یک عامل پیشگیری کننده از سرطان مطرح می باشد .
در سال های اخیر، زعفران به عنوان یک محرک برای تحرک قاعدگی در زنانی که عادت ماهیانه ی منظمی نداشتند، استفاده می شد. چای زعفران همچنین برای کاهش خون ریزی رحم، تسهیل خونریزی و کاهش درد ناشی از قاعدگی به کار برده می شود.این چای نباید توسط زنان باردار مصرف شود چرا که در تعدادی از تحقیقات مشاهده شده است که باعث سقط جنین می شود.اشخاصی که بعد از تصادف یا وارد آمدن ضربه‌ای دچار تورم و درد بدن می‌شوند ، می‌توانند با مصرف زعفران در کنار غذا یا به‌صورت شربت به کاهش میزان تورم و بهبود دردهای‌شان کمک کنند. همچنین زعفران به‌دلیل خواص نشاط‌ آوری و آرام بخشی علاوه بر بهبود جریان گردش خون که در نهایت منجر به تسکین و بهبود درد و کاهش تورم بیمار شده و روحیه بیمار را تحت‌تاثیر قرار داده و به لحاظ روحی او را قوی و به شرایط نرمال بازگردان

سابقهٔ کاشت زعفران در ایران (به خصوص زعفران قائنات) به بیش از ۳۰۰۰ سال پیش بازمی‌گردد. این گیاه رنگی و گران‌بهای چندین ساله، بدون ساقه‌است و پیاز دارد و چون درخاک کویر به عمل می‌آید، به طلای سرخ و یا طلای کویر شهرت یافته‌است. برای به دست آوردن یک کیلوگرم زعفران خشک به ۱۱۰/۰۰۰ تا ۱۷۰/۰۰۰ گل زعفران نیاز است. همچنین یک کارگر باید ۴۰ ساعت کار کند تا ۱۵۰/۰۰۰ گل را بچیند. زعفران به علت طعم و رنگ و عطر عالی، کاربردهای فراوانی در تولید فراورده‌های غذایی، دارویی و شیمیایی دارد و با توجه به محدودیت کشت و تولید، از فراورده‌های گران‌قیمت به شمار می‌رود. ایران با متوسط تولید ۹۰ تا ۹۳ درصد از مجموع تولید جهانی زعفران (بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ تن در سال) در این زمینه مقام اول را داراست. اسپانیا با تولید متوسط ۲۵ تن، مقام دوم و کشورهای هندوستان، جزایر اسپرون روسیه، سنگاپور، مالزی، ژاپن، تایوان، چین، فرانسه، ایتالیا، آلمان، استرالیا و یونان با تولید متوسط ۲۵تن، مجموعاً مقام سوم را به خود اختصاص می‌دهند. مرکز اصلی پرورش این گیاه، مناطق کویری و کم آب جنوب خراسان است و سابقهٔ زعفرانکاری در این منطقه، به ۷۰۰سال پیش بازمی‌گردد. زعفران از محدود گیاهانی است که در شرایط سخت زیستی پرورش می‌یابند. با توجه به آن که جایگاه تاریخی زعفران در ایران بوده و منشا آن نیز ایران است، این گیاه یکی از جذابیت‌های ویژهٔ ایران به شمار می‌آید. زَعفِران گیاهی دارویی و صنعتی است. به بخش کلاله و یا قرمزی گل زعفران سرریشه می‌گویند. این بخش در ابتدای برداشت به رنگ قرمز روشن است ولی به مرور رنگ آن به تیرگی می‌گراید. تازهٔ آن از عطر خوش طعمی برخوردار است و به غذاها طعم و لذت خاصی می‌دهد. برای کشاورزان در خراسان، زعفران (طلای سرخ) درآمد اصلی است. این گیاه تنها دوبار در سال - اول آبان‌ماه (قبل از محصول‌دهی) و اوایل آذرماه (در پایان محصول‌دهی) - به آب نیاز دارد و تا بهار، آب باران و برف برای آن کافی است. کاشت، داشت و برداشت آن فرصت‌های فراوان شغلی به وجود می‌آورد، حمل و نقل آن گران تمام نمی‌شود و توان ارزآوری دارد. از آماری که به گونه‌ای نه چندان دقیق دربارهٔ زعفران و زعفران‌کاران ایران منتشر می‌شود، چنین برمی‌آید که بیشتر از صدهزار خانوار، به ویژه در شهرستان های تربت حیدریه، تایباد (طیبات)، باخرز و گناباد در استان خراسان رضوی و شهرستان های قائن، بجستان، فردوس، سرایان و بیرجند در استان خراسان جنوبی و شهرستان‌های اقلید و استهبان در استان فارس از این محصول روزگار می‌گذرانند. از حدود ۲۳۰ تن زعفرانی که هرسال در جهان تولید می‌شود، بیش از ۱۷۰ تن آن در خراسان به دست می‌آید. گذشته از سایر مناطق ایران بقیه عمدتاً در اسپانیا، یونان، مراکش، هند و افغانستان تولید می‌شود.استان خراسان رضوی با تولید حدود ۱۷۰ تن زعفران و سهم ۷۵٫۵ درصدی از تولید این محصول، مقام اول را در کشور داراست.
ایرانیان ضمن صدور زعفران به بسیاری از نقاط جهان باستان، خواص آن را به یونانی‌ها، رومی‌ها، چینی­ها و اقوام سامی از جمله عرب‌ها معرفی کردند و شیوه زراعت آن را در سده‌های اول تا چهارم هجری به امت‌های اسلامی اطراف مدیترانه آموختند. به این ترتیب که نخستین زعفرانکاری به وسیله ایرانیان تبعید شده توسط معاویه در نواحی شام دایر شد، سپس کاشت زعفران در شمال آفریقا و اندلس(اسپانیای اسلامی) و صقلیه (سیسیل) رواج یافت و اقوام ایرانی همچون رستمیان و بنوطبری در انتقال فرهنگ زعفرانکاری مؤثر بودند. مستندات تاریخی بیانگر این واقعیت است که ایرانیان از روزگاران کهن به زر و زعفران علاقه و توجهی زیاد داشته‌اند، به طوری‌که در جشن‌ها و سرورها و مجالس بزم و نشاط مانند عروسی‌ها و اعیاد، یا استقبال از بزرگان و زائران زر و زعفران نثار قدم‌ها می‌کردند. در برپایی با شکوه‌تر این گونه آئین‌ها، ضمن آذین‌بندی و آینه‌بندان، سکه‌های زرین و سیمین را به همراه زعفران و گل و نقل بر سر عروس و داماد یا شخصیت‌های مورد نظر و گاهی همه حاضران در این گونه مراسم می‌ریختند. در برخی از مراسم زعفران را به تنهایی یا همراه با مشک و عنبر و عود دود می‌کردند و گلاب می‌پاشیدند.در عصر هخامنشیان نیز زعفران برای تزئین گرده‌های نان و معطر کردن خوراک‌ها به کار می‌رفته‌است. در دوره پارت‌ها زعفران ایران به یونان و روم فرستاده می‌شد، بعداً چین هم از مشتریان زعفران ایران شد. در عصر ساسانیان کاشت زعفران در قم نیز رایج شد و مرغوبیت محصول آنها شهرت یافت. در همان روزگار زعفران در پرداخت کاغذهای گران‌قیمت کاربرد پیدا کرد، اما پیشتر از آن محلول زعفران به عنوان مرکب تحریر استفاده می‌شد و تا قرن‌ها بعد در ترکیب مرکب‌های تحریر مرغوب به کار می‌رفته‌است
خواص زعفران
این ‘گیاه جهت درمان اسهال خونی ، تب ، یرقان ، بزرگ شدن طحال ، عفونتهای ادراری،پایین آورنده قند خون و گاهی جهت درمان ناراحتیهای پوستی استفاده می شود . زعفران مقوی ، مفرح ، محرک اعصاب ، نشاط آور و مفید برای دستگاه تنفسی است . پژوهشگران استرالیایی در مطالعات خود دریافتند که زعفران دارای یکی از فاکتورهای کلیدی در پیشگیری از کاهش قدرت بینایی و نابینایی است. این مطالعات که در یکی از مراکز چشم پزشکی و تحقیقات بینایی استرالیا انجام شد، نشان داد که گیاه زعفران اثرات قابل ملاحظه ای بر روی ژن هایی دارد که عملکرد سلول های بینایی را تنظیم می کنند. در طب گیاهی چینی کلاله زعفران جهت درمان گرفتگی سینه ، تحریک عادت ماهیانه و برطرف کردن دردهای شکمی مورد استفاده قرار می گیرد. زعفران به علت دارا بودن مواد تلخ موجبات سهولت هضم غذا را فراهم می سازد و از طرف دیگر به علت داشتن اسانس اثر محرک اعصاب دارد .از نظر درمانی دارای اثر مسکن روی اعصاب سطحی بدن است
زعفران که در بسیاری از غذاهای مدیترانه ای استفاده می شود از نابینا شدن در سنین بالا پیشگیری می کند.دانشمندان به افراد مورد آزمایش کپسول هایی هایی حاوی ادویه زعفران دادند و بعد از یک ماه بهبود چشمگیری در بینایی آنها پیدا شد. به گفته ی این دانشمندان زعفران می تواند به عنوان روشی برای پیشگیری از نابینایی در افراد سالمند به کار رفته و مصرف آن هم چنین می تواند به عنوان یک عینک آفتابی طبیعی عمل کرده که چشمها را از آسیبهای نور آفتاب حفظ می کند.چای زعفران برای درمان بسیاری از بیماری ها مانند خشکی پوست ، گاز معده ،آسم، سرفه،حمله عصبی، سوزش سردل، بی خوابی و انزال زود رس مفید می باشد . همچنین از دیگر فواید زعفران این است که موجب رشد موهای پشت سر به صورت موضعی خواهد شد .
زعفران می تواند موجب القای آنزیم های سلولی مختلف و آپوپتوزیس شده و از سنتز اسید های نوکلئیک جلوگیری کرده و به عنوان یک عامل پیشگیری کننده از سرطان مطرح می باشد .
در سال های اخیر، زعفران به عنوان یک محرک برای تحرک قاعدگی در زنانی که عادت ماهیانه ی منظمی نداشتند، استفاده می شد. چای زعفران همچنین برای کاهش خون ریزی رحم، تسهیل خونریزی و کاهش درد ناشی از قاعدگی به کار برده می شود.این چای نباید توسط زنان باردار مصرف شود چرا که در تعدادی از تحقیقات مشاهده شده است که باعث سقط جنین می شود.اشخاصی که بعد از تصادف یا وارد آمدن ضربه‌ای دچار تورم و درد بدن می‌شوند ، می‌توانند با مصرف زعفران در کنار غذا یا به‌صورت شربت به کاهش میزان تورم و بهبود دردهای‌شان کمک کنند. همچنین زعفران به‌دلیل خواص نشاط‌ آوری و آرام بخشی علاوه بر بهبود جریان گردش خون که در نهایت منجر به تسکین و بهبود درد و کاهش تورم بیمار شده و روحیه بیمار را تحت‌تاثیر قرار داده و به لحاظ روحی او را قوی و به شرایط نرمال بازگردان